بررسی نوحه های محلی روستای ولی آباد کندوان

موضوعی که میخواهم مطرح کنم مربوط هست به روستایمان ، روستای ولی آباد کندوان ، یکی از روستاهای کوهستانی واقع در استان مازندران ، از توابع کلارستاق ، یعنی چالوس و نوشهر و کلاردشت ، که در جاده ی چالوس واقع شده است.
این روستا هم مثل خیلی از جاهای دیگر مراسم دهه ی محرم را با شور و حال خاصی برگزار میکند.
و سابقه ی دیرینه ای در برگزاری مراسم دهه ی محرم به صورت سنتی و آیینی دارد.
غالب اشعار و مرثیه هایی که در دهه ی محرم در روستای ولی آباد اجرا میشود به زبان محلی مازندرانی است.
و اشعاری هم به زبان فارسی در غالب نوحه اجرا میشود که سبک عزاداری و سینه زنی این اشعار فارسی هم به صورت سنتی و به شکل سه ضرب است .
آن چیزی که مهم است ، بیشتر این اشعار که در واقع اوجش مربوط است به شب تاسوعا و عاشورا و روز عاشورا…زبان حال حضرت زینب س است اما شبهای دیگری همچون شب حضرت علی اکبر ، شب حضرت علی اصغر ، شب حر ، هم سبک و سیاق خاصی در برگزاری مراسمشان وجود دارد.
معروفترین شعر مازندرانی که در این دهه خوانده میشود و به تبع آن اهالی روستا عزاداری میکنند و سینه میزنند به شکل سنتی ، نوحه ی حضرت علی اکبر ع است که این نوحه توسط استاد ملا علی فاخری سروده شده و به هر جهت در خیلی از روستاها این نوحه خوانده میشود ، اما در هر یک از این روستاها ممکن است به طور نسبی سبک ها متفاوت باشد ، ولی بیشتراین روستاها در نوع خواندن این نوحه وجه اشتراک دارند.
نوحه ی حضرت علی اکبر ، مایه ی دشتی مختص گیلان دارد و گوشه هایی دارد از دیلمان و دشتستان بوشهر…غم انگیز و گیلکی…
که در ادامه فیلم این نوحه را ارسال خواهم کرد ..

نوحه ی حر ریاحی ، دستگاهش همایون ، آوازش شوشتری ،
گوشواره اش یعنی آن قسمت التوبه التوبه دشتی هست ، درآمدش هم دشتی هست

.
نوحه ی ساربون
دشتی زمینه ی گیلان
درآمدش دشتی
.
جان برار هم دشتی
گوشه هایش دشتستانی و حاجیانی
.
شب عاشورا مراسمی در روستا برگزار میشود تحت عنوان مراسم حسین خوانی که اهالی روستا بعد از مراسم عزاداری در مسجد ، حسن ختام عزاداری هایشان سوق پیدا میکند به اینکه روستایی ها از مسجد خارج میشوند و کل محل را دور میزنند و نوحه ی خاص آن شب که مربوط به آقا اباعبدلله هست را میخوانند و عزاداری میکنند ، در حالی که کل محل با نوای یا حسین یا حسین دسته را همراهی میکنند.
که این نوحه ی ارزشمند را هم در صورت لزوم در اختیار شما قرار خواهم داد .
یک نکته ای را بگویم که ما معجزاتی را هم دیده ایم در روستایمان که یکی مربوط به مراسم حسین خوانی هست
سالها پیش وقتی که زمستان بود محل پر از برف شده بود و صعب العبور بود…هوا بسیار سرد بود…محلی ها تصمیم گرفتند آن سال مراسم حسین خوانی را برگزار نکنند.
اما ناگهان صدایی میشنوند که در کوه های روبروی محل که کاملا خالی از سکنه بود و کاملا صعب العبور ، دسته ای هستند مشغول خواندن نوحه ی حسین خوانی .
همانجا بزرگان محل متوجه میشوند که آن دسته ، آن وقت شب ، در جایی که هیچکس آنجا زندگی نمیکرد ، دسته ی ظفرجنی و یارانش بودند..
این اتفاق باعث شد آن شب سرد و برفی همه ی محلی ها مراسم حسین خوانی را با جان و دل اجرا کنند…
روز عاشورا هم یک مراسمی هست….
مراسم گردش ذوالجناح به واسطه ی روستایی ها در کل محل…
اسبی را انتخاب میکنند محلی ها ، به آن پوشش مخصوصی میدهند و این اسب به همراه عزادارها کل محل را دور میزند و جلوی منزل هر یک از ساکنین توقف میکنند عزادارها و شروع میکنند به سینه زدن و نوحه خوانی و مردم نذورات خودشان را میاورند به آن کسی که مسئول ذوالجناح هست تحویل میدهند .
که غالبا به صورت مالی هست
و جا دارد این را بگویم که ما در محلمان معجزه ای را هم در مورد ذوالجناح دیدیم .
یک سال اسبی که سالها به عنوان ذوالجناح از آن استفاده میشد توی کوه ها گم شد .
روز عاشورا محلی ها خیلی نگران بودند که اسب مناسب ندارند برای ذوالجناح که ناگهان اسبی که گم شده بود بعد از ماه ها روز عاشورا خودش می آید جلوی در مسجد می ایستد و با افتخار مقام ذوالجناح را بازهم مال خودش میکند.
و این ها واقعا جز معجزه چیزی نیست .
از اینها که بگذریم
میرسیم به مراسم شام غریبان
مراسم شام غریبان هم به نحوی با همان شرایط سنتی برگزار میشود .
روی هم رفته عزاداری در روستاهای مازندران شرایط کاملا متفاوتی ممکن است داشته باشد با یک سری از مناطق دیگر .
آن چیزی را که ما همه ساله داریم میبینیم و حضور پیدا میکنیم،و دخیل هستیم ومواجه هستیم با آن دقیقا همان سبک و سیاق قدیمی است .
یعنی از گذشتگان منتقل شده به عزیزانی که هستند و به همان سبک و سیاق بدون هیچ تغییری و بدون هیچ بدعتی در واقع همان شرایط آیینی و سنتی را در دهه ی محرم برگزار میکنند و این یعنی اصالت .

نمونه فيلم نوحه های محلی روستای ولی آباد کندوان

با تشکر
ماهرخ درستی

منابع :
ذاکر اهل بیت علی اکبر درستی
کارشناس تعزیه استاد خلعتبری