مفاهیم شیعی در شعر مکتب صفویه

مسائل، رویدادها، باورها و آموزه هاي اجتماعی، فرهنگی و مذهبی در هر دوره، اگر اصالت داشته باشند در ادبیات آن دوره نیز نفوذ پیدا می کنند. در این میان مفاهیم، عناصر و نمادهاي  اصیل شیعی، در فرهنگ ایرانی مثل آب های زلالی بودند که اگر چه در دوره هایی مجال بروز نداشتند ولی به صورت رودهایی زمینی در زندگی مردم ساری و جاری بودند.

اما با ایجاد و شکل گیري حکومت صفویه در آغاز قرن دهم هجري، نخستین پایگاه رسمی براي حمایت تشیع شکل گرفت و نظام و سیستمی پی ریزي شد که در آن تمایل و گرایش ویژه ای به این آیین پیدا شد.

با حمایت شدید پادشاهان این سلسله از آیین اهل بیت (ع)، و ایجاد زمینه هاي مساعد اجتماعی و فرهنگی، شعر آیینی و مذهبی تغییر زیادی پیدا کرد و به مرور مفاهیم شیعی وارد اشعار شاعران این دوره شد.عناصر چون: تولّی و تبرّي، شفاعت مهدویت و انتظار، خمسه طیبه ، حسنین، ذوالفقار، نخل و … از جمله عناصری هستند که در شعر این دوره تجلی یافته اند.

• تولی و تبری

بریده باد سر دشمنانت همچون بید                شکفته باد رخ دوستانت همچو بهار

رضیالدین ارتیمانی

• ولایت و امامت

آخر ز فیض کوثر تمام سال                            عید غدیر شد بمقیمان این دیار

صائب تبریزی

• مهدویت و انتظار

عرض دین حق مبر در پیش مغروران جاه      سعی مهدي بر نمی آید به این دجال ها

بیدل دهلوی

• شفاعت

خداوندا بحق آل حیدر                        که سوي محتشم چشم عطا کن

بحق عترت پاك پیامبر                            شفیعش را شهید کربلا کن

محتشم کاشانی

• خمسه طیبه

آل نبی چو دست تظلم بر آورند                          ارکان عرش را به تلاطم در آورند

محتشم کاشانی

• حیدر

آن شهنشاهی که بحر لا فتی را گوهر است     شحنه دشت نجف شاه ولایت حیدر است

اهلی شیرازی

• کربلا

آن شهسوار معرکه ي کربلا حسین                 مهمان نورسیده ي دشت بلاحسین

بیدل دهلوی

منابع :

• احمدي بیرجندي، احمد ( 1380 ). جلوههاي ولایت در شعر فارسی (تا سده نهم هجري قمري.) مشهد: آستان قدس رضوي.
• اسکندر بیگ منشی ( 1377 ). تاریخ عالم آراي عباس . ی ج 3. تصحیح محمد اسماعیل رضوانی.
• مفاهیم، نمادها و عناصر شیعی در شعر مکتب صفویه، دکتر رضا دهقانی، محمد کشاورز بیضائی

لیلا علیزاده